GENÇLERİN SOSYAL MEDYA KULLANIM ALIŞKANLIKLARI, EĞİLİMLERİ VE ALGILARINA YÖNELİK SAHA ARAŞTIRMA RAPORU
EKİM 2023
YÖNTEM VE AMAÇ
Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi 13-30 yaş grubundaki gençlerin sosyal medya alışkanlıkları ile yeni bir sosyalleşme sahası olan dijital/sanal dünyada sosyalleşme düzeyleri, eğilimleri ve algıları üzerine bir anket çalışması gerçekleştirmiştir.
10-22 Ekim 2023 tarihleri arasını kapsayan çevrimiçi olarak gerçekleşen çalışmaya; Diyarbakır, Mardin, İstanbul, Adana, İzmir, Van ve Gaziantep kentlerinden 350 genç katılmıştır.
Araştırmanın soru formu 3 ana bölümden oluşmuştur: İlk bölüm katılımcıların sosyal ekonomik durumlarına dair veriler elde etmeyi amaçlayan demografik sorulardan; İkinci bölüm araştırma grubunun sosyal medya bağımlılık ölçüsünü, en çok hangi sosyal medya ağında ne kadar ve ne amaçla zaman geçirdiğini öğrenmeye dair sorulardan; Üçüncü bölüm ise Sosyal medya aracılığı ile edinilen sosyal çevrenin etkilerini görünür kılmaya odaklanmıştır. Çalışmaya katılan araştırma grubunun verdiği yanıtlar ayrıca yaş, cinsiyet ve eğitim durumu verileri ile karşılaştırılarak tablolar aracılığı ile analiz edilmiştir.
Online olarak gerçekleşen çalışmaya katılanların %60,8’inin Erkeklerden, %39,2’sinin Kadınlardan oluştuğu görülmüştür. %85,4’ünün Bekâr, %52,6’sının 25-30 Yaş aralığında olduğu tespit edilen araştırma grubunun toplamda %53,2’si üniversite mezunudur.
%25,1’inin Öğrenci, %16,4’ünün İşçi, %9,4’ünün İşsiz olduğu belirlenen katılımcıların %36,8’inin aylık gelirinin asgari ücret ve altında olduğu (0-11400TL) %26,3’ünün ise 11401-15000TL arası aylık gelire sahip olduğu görülmüştür.
Sosyal medya ile araştırma grubunun bağlarını tespit etmeyi hedefleyen ilk soru kaç yıldır sosyal medya kullandıklarına dair olmuştur.
Araştırma grubunun %37,4’ü sosyal medyayı 10 yıldan fazla bir zamandır kullandığını, %26,3’ü 7 ile 9 Yıldır sosyal medya kullandığını bildirmiştir. %53,8’i sosyal medya da 2-4 saat arasında günlük vakit geçirdiğini, %22,8’i 5-7 saat arasında vakit geçirdiğini bildirirken tamamı erkeklerden oluşan %3,5’i ise 11 saatten fazla sosyal medyada günlük vakit geçirdiğini bildirmiştir. Yine günde 2 ile 4 saat arasında Sosyal medya da vakit geçirdiğini söyleyenlerin %61,2’si Kadın görüşmecilerden, %49’unun ise erkek görüşmecilerden oluştuğu tespit edilmiştir. Ayrıca Erkeklerin toplamda %36,6’sı, kadın görüşmecilerin ise toplamda %28,4’ü sosyal medyada günde 5 saatten fazla zaman geçirdiğini söylemiştir.
Ayrıca tüm yaş gruplarının yarısının sosyal medyada vakit geçirme aralığı 2-4 saat aralığında iken sosyal medyada 11 saatten fazla vakit geçirenlerin çoğunluğunun 13-17 yaş grubunda olması ve sosyal medyada en az vakit geçirenlerin orta okul mezunlarından oluşması dikkate çekmiştir.
Araştırma grubuna göre Sosyal medya platformları içinde en fazla kullanılan uygulama %88,9 ile WhatsApp olurken, İnstagram %68,4 ile ikinci, Youtube %63,7 ile üçüncü, Twitter %42,7 ile dördüncü sırada yer almıştır.
Ortaya çıkan verilere göre; yaş grubu küçüldükçe Instagram’ın, yaş grubu büyüdükçe Twitter in daha çok kullanıldığı; 13-17 yaş grubunun Instagram’ı daha çok tercih ettikleri, Twitter’ı tercih etmeyenler içinde ortaokul mezunlarının daha fazla olduğu, Tik Tok kullanımının kadınlara oranla erkekler de daha yaygın olduğu, Tik Tok’u en fazla 13-17 yaş aralığındaki gençlerin kullandığı, yüksek okul mezunlarının Tik Tok kullanımının diğer eğitim kategorilerine kıyasla oldukça düşük olduğu görülmüştür.
Sosyal Medya Hesaplarındaki Bildirim ve Güncellemeleri Kontrol Etme Sıklığını %28,7’si Her Anı, %22,2’si Günde 2-5 Defa diye tariflerken, %17,5’i Siyasi Gündemi Takip Etmek için, %17’si Mesajlaşmak/İletişim Kurmak için, %14,5’i Video İzlemek için, %14,2’si Arkadaşlık/Sosyalleşmek/Çevre Edinmek için, %11,2’si Alanı ile İlgili Araştırma Yapmak için Sosyal medyayı kullandığını belirtmiştir.
Yine, Kadın görüşmecilerin %21,1’i Mesajlaşmak/İletişim Kurmak, %17,7’si Video İzlemek, %13,7’si Siyasi Gündemi Takip Etmek İçin
Erkek görüşmecilerin %20,1’i Siyasi Gündemi Takip Etmek, %17,7’si Arkadaşlık/Sosyalleşmek/Çevre Edinmek, %14,2’si Mesajlaşmak/İletişim Kurmak için sosyal medyayı kullandığını söylemiştir.
Yaş gruplarının sosyal medyayı kullanma amacına baktığımızda ise;
13-17 yaş aralığındaki görüşmecilerin %20,8’iile 18-24 yaş aralığındaki görüşmecilerin %20,3’ü sosyal medyayı Mesajlaşmak/İletişim Kurmak için kullandığını söylerken; 25-30 yaş aralığındaki görüşmecilerin %20,6’sı Siyasi Gündemi Takip Etmek için sosyal medyayı kullandıklarını bildirmişlerdir.
%45,6’sı, Sosyal Medyada paylaşım Sıklığını “Ara sıra” diye tariflerken, %19,9’u Sık Sık paylaşım yaptığını, %5,8’i ise Hiç paylaşım yapmadığını ifade etmiştir.
“Sosyal Medyada Ne Tür Paylaşımlar Yapıyorsunuz? Sorusuna görüşmecilerin, %32,6’sı Kendi Yaşamıma Dair Paylaşımlar, %15,4’ü Gündeme İlişkin Paylaşımlar, %14,9’u Genel Kültür Paylaşımları, %14’ü Eğlence/Mizah Paylaşımları biçiminde yanıtlar vermişlerdir.
%23,6’sı Sosyal Medya Paylaşımlarında Zararlı Alışkanlıkları Paylaşmamaya Dikkat Ettiğini, %19,2’si Siyasi Olmamasına Dikkat Ettiğini, %17,2’si Aile ve Akrabalarımın Karşı Olacağı Paylaşımları Yapmamaya Dikkat Ettiğini, %17,2’si Özel Hayatımı Paylaşmamaya Dikkat Ettiğini bildirirken;
“Sosyal Medyada Ne Tür İçerikleri Takip Ediyorsunuz? Sorusuna görüşmecilerin, %20,5’i Siyasi Gündem, %20’si Dünya Gündemi, %18,2’si Mizah ve Eğlence takip ettiklerini söylerken; Sosyal Medya Bağımlısı Olduğunuzu Düşünüyor Musunuz? Sorusuna görüşmecilerin, %24,6’sı Evet, %49,7’si Hayır, %25,7’si Kısmen yanıtlarını vermişlerdir.
Yaş küçüldükçe bağımlı olduğunu söyleyenlerin oranında düşüş olduğu dikkat çekerken; öncelikli olarak “13-17 Yaş” aralığındaki görüşmecilerin %45’si Evet bağımlı olduğumu düşünüyorum demiştir. Yine Ortaokul mezunlarının hiçbiri Sosyal Medya Bağımlısı olduğunu söylememiştir.
“Sosyal Medyayı Bırakmak İçin Herhangi Bir Çabanız Oldu Mu? Sorusuna ise görüşmecilerin yarısı evet yarısı hayır demiştir.
“Sosyal Medyada Kimleri Arkadaş Olarak Ekliyorsunuz? Sorusuna görüşmecilerin, %39,8’i Gerçek Hayattaki Arkadaşlarım, %21,4’ü Akrabalarım derken; Sosyal Medyada Tanıştığınız Kişilerle Gerçek Hayatta Yüz Yüze Görüşüyor Musunuz? Sorusuna ise %56,7’si Evet, %43,3’ü Hayır yanıtlarını vermişlerdir.
Ayrıca araştırma grubunun %95,9’u Gerçek Ortamdaki arkadaşların kendilerini daha çok mutlu ettiğini bildirirken, %4,1’i Sanal Ortamdaki arkadaşlarının kendilerini daha çok mutlu ettiğini söylemiştir.
“Sanal Ağlarda Bir Hesap Oluşturduktan Sonra Sosyal Çevrenizle İlişkinizde Bir Azalma Oldu Mu?” Sorusuna görüşmecilerin, %84,2’si Hayır derken, %15,8’i Evet yanıtlarını vermişlerdir.
“Sosyal Medyada Bireylerin Paylaşımları Gündelik Yaşantınız Üzerinde Olumsuz Bir Etki Bırakıyor Mu? Sorusuna görüşmecilerin, %48,5’i Hayır derken, %20,5’i Evet, %31’i ise Kısmen yanıtlarını vermişlerdir.
Kullanıcıların, Çevrimiçi Ortamlarda Kimliğini/Profilini Diğerlerinin Varlığına ve Beklentilerine Göre Oluşturduğunu Düşünüyor Musunuz? Sorusuna görüşmecilerin sadece %22,8’i Hayır demiştir. Aynı soruya, %53,8’i Evet, %23,4’ü Kısmen yanıtlarını vermiştir.
Görüşmecilerin %55,6’sı Sosyal Medyada Oluşturulan Etkinliklere Katılmadığını bildirirken, sadece %15,8’i katıldığını söylemiştir.
Yine %69,6’sı Sosyal Medyada Aktif Olmanın Kendilerini Sosyal Hissettirmediğini söylerken, %30,4’ü kendilerini sosyal hissettirdiğini bildirmiştir. Erkeklerin %40,4’ü; 13,17 yaş grubunun %65’i; Lise mezunlarının %47,10’u Sosyal Medyada Aktif Olmanın Kendilerini sosyal Hissettirdiğini söylemişlerdir.
Araştırma grubunun %73,1’i Sosyal Medyada Kendini Özgür Hissetmediğini bildirirken; “13-17 Yaş” aralığında olanların %65’’inin Sosyal Medyada kendini özgür hissettiğini bildirmesi dikkat çekmiştir.
Ayrıca görüşmecilerin %76’sı Sosyal Medyada Kendini Güvende Hissetmediğini bildirirken; Yine 13-17 yaş grubunun %55’inin sosyal medyada güvende hissettiğini söylemesi not düşülmelidir.
Araştırma grubuna “En Çok Hangi Durumlarda Sosyal Medyayı Kullanma İhtiyacı Hissediyorsunuz?” Sorusu da yöneltilmiş; yanıtlara göre görüşmecilerin %50,3’ü Can Sıkıntısı Çektiğimde, %24’ü Bir Şey Araştırdığımda, %9,9’u Sohbet Etmek İstediğimde, %9,4’ü Kendimi Yalnız Hissettiğimde yanıtlarını vermişlerdir. Yaş küçüldükçe Can Sıkıntısından sosyal medyayı kullanma ihtiyacı duyduklarını söylerken, 13-17 yaş grubunun %60’ı da Can Sıkıntısı çektiğimde, yanıtını vermişlerdir.
Çalışmanın ayrıntıları tablo ve grafik analizleri ile raporda yer almaktadır.