AMAÇ VE YÖNTEM
Çok dilli ülkeler kategorisindeki Türkiye’de Türkçe dışında konuşulan anadillerin öğretilmesi ve anadilde eğitim talepleri uzunca zamandır gündemdeki yerini koruyor. Uzun yıllar büyük bölümü Sivil toplum oluşumları bünyesinde çoğu gönüllü biçimde yürütülen anadil kursları ile anadilllerin öğrenilmesi ve korunması çabasını bir adım öteye taşıyan adım 2012 -2013 eğitim – öğretim yılında geldi. Ortaokullarda seçmeli ders olarak hafta da 2 saat biçiminde düzenlenen anadil dersleri “Yaşayan Diller ve Lehçeler” başlığıyla Milli Eğitim Bakanlığı gündemine de girmiş oldu.
Anadilde eğitim talepleri henüz karşılanmamış olmakla birlikte, 2000’lerden günümüze artan biçimde yükselen anadil taleplerini, koşulları oranında karşılamaya çalışan Kurs sayıları ve kursiyer sayıları da yükseldi. Özellikle Pandemi ve sonrasındaki süreç de Kürtçe ve lehçelerine dönük kurs taleplerinin arttığı gözlendi.
Bu bağlamda Sosyo Politik Saha Araştırmaları merkezi, Kürtçe anadil ve lehçelerini öğrenmek veya geliştirmek isteyen kursiyerlerin demografik profilini, anadil öğrenim taleplerini, nedenlerini ve hedeflerini konu alan veri inceleme ve araştırma çalışması başlattı. COVİD-19 Pandemisinin başladığı 2020 ile 2022 yıllarını kapsayan araştırma Türkiye geneli ve sınır aşırı kursiyerlere sahip Mezopotamya Dil ve Kültür Araştırmaları Derneği (MED-DER) verilerine odaklandı.
İncelenen veriler öncelikli olarak SPSS ortamına aktarıldı. Ardından yıl yıl ayrı biçimde tablo ve grafiklerle analiz edilen veriler, katılımcıların (Kursiyerlerin) cinsiyet, yaş ve konuştukları/ sahip oldukları lehçe yanıtları ile karşılaştırmalı analize tabi tutuldu.
Kürtçe anadilin değişik lehçelerinde yüz yüze ve online olarak düzenli kurslar düzenleyen MED-DER verilerine göre; kurslara başvuru oranları düzenli olarak artış gösterdi. 2020 yılı pandemi koşullarında online olarak yürütülen kurslara 292 kursiyer katılım gösterdi. 2021’de bu sayı 397, 2022 yılında ise bu sayı Ağustos ayı itibarıyle 803 oldu. 2020’de tek dönem ve online, 2021’de yine tek dönem olarak büyük oranda online ve kısmen yüz yüze düzenlenen kurslar, 2022 Ağustos ayı itibariyle 2 dönem ve online ile yüz yüze karma formlarda düzenlenmiş bulunuyor.
Yıl yıl incelenen Kursiyer verilerine göre kurslara 2020 yılında, Türkiye’nin 34 kentinden, Amerika, Avrupa, Federe Kürdistan Bölgesi (Başur) ve İran’dan (Rojhilat) katılım olurken, 2021 yılında Türkiye’nin 41 kentinden, Avrupa ve Amerika kentlerinden, , Federe Kürdistan Bölgesi ve İran’dan katılımlar sağlanmış görünüyor. 2022’de ise Türkiye’nin 43 kentinden, Avrupa’dan ve Federe Kürdistan Bölgesi ile İran’dan katılımlar olduğu tespit edildi. Yıl yıl kurslara katılım gösteren kent sayıları da kursiyer sayısı da düzenli artış gösteriyor.
Kadın katılımlarının Erkek katılımlara oranla her 3 yılda da fazla olduğu gözlenen verilere göre;
2020 yılında kursiyerlerin %36,4’ünün Öğrenci, %13,4’ü Öğretmen, %13’ü Profesyonel Meslek sahibi oldukları;
2021 yılında, %35,5’inin Öğrenci, %15,4’ünün Profesyonel Meslek, %9,8’inin İşçi;
2022 yılında %31,6’sının Öğrenci, %13,2’sinin Profesyonel Meslek, %10,6’sının İşsiz/İş Arayan kategorisinde olduğu görülmüştür.
Ayrıca hem 2022 hem 2021 verilerine göre katılımcıların %77,1’i 18-34 yaş kategorisindedir. Yani kurslar genç yaş grubunun daha çok ilgi gösterdiği alanlar durumundadır.
2020 yılında katılım gösteren kursiyerlerin %85,3’ü Kurmancî, 2021 yılında katılım gösteren kursiyerlerin %82,4’ü Kurmancî, 2022 yılında katılım gösteren kursiyerlerin ise %83,7’si Kurmancî lehçesinde konuştuklarını söylerken; 2022 yılında kursa başvuranların lehçelerinde çeşitlenmeler olduğu, Gorani, Dimilî, Soranî lehçelerinde konuşan kursiyerlerin de olduğu görülmüştür. Ayrıca 2021 yılında katılım gösteren kursiyerlerin %2’sinin Kürtçenin hiçbir lehçesini konuşmadığı, 2022 yılında bu oranın %3,9’a çıktığı tespit edilmiştir. Diğer yanıtlardan anlaşılacağı üzere bu oranlar anadili Kürtçe olmayan katılımcılara ilişkindir.
Kursiyerlerin kursa başvururken “Kürtçe Konuşma Düzeyiniz Nedir?” sorusuna 2020 yılında verdikleri yanıtlara göre %9,5’i Çok İyi, %42,7’si İyi, %34,9’u Az, %12,9’u ise Hiç Bilmiyordur.
2021 de ki katılımcıların Kürtçeyi bilme düzeyleri; %12,3’ü Çok İyi, %44,6’sı İyi, %31,2’si Az, %11,8’i Hiç bilmiyor iken; 2022 de bu oranlar şöyledir; 11,5’i Çok İyi, %41,2’si İyi, %30,5’i Az, %16,8’i Hiç yanıtlarını vermişlerdir.
2022 yılında Kürtçeyi hiç bilmeyenlerin kursa katılım oranındaki hatırı sayılır artış dikkat çekicidir. Hem kursiyer sayılarında ki artışlar hem bilme oranlarındaki ilişki bize Kürtçe dil eğitimlerinin/kurslarının giderek daha fazla ilgi odağı olacağını düşündürmektedir.
2020 ve 2022 yılında katılımcı kursiyerlere “Niçin Kürtçe kurslara geldikleri?” de sorulmuştur.
2020 yılında bu soruya gelen öncelikli yanıtlar; Anadilimi Daha İyi Öğrenmek İçin, Anadilim Olduğu İçin, Anadilimle Okuyup Yazmak İçin, Kürt Olduğum İçin gibi yanıtlar olurken, %4,8’inin farklı lehçe öğrenmek için geldiği görülmüştür. 2022’de gelen yanıtlarında benzer gerekçelere dayandığı görülmüştür.
2020 yılı kursiyerlerinin her 4 Kursiyerden 3’ünün kursa başlangıç ve birinci seviyede başlamak istediği, 2021 yılında bu oranın her 5 kursiyerden 3’ünün, 2022 yılında ise her 4 kursiyerden 3’üne yakınını kapsadığı görülmüştür. Ağırlıklı olarak başlangıç ve birinci aşamada kursa başlama isteği, Kürtçenin katılımcı kursiyerler nezdinde bilinirlik oranının ne denli düşük olduğunun başka bir teyididir. Çalışmanın ayrıntılı ve karşılaştırmalı tablo ve grafiklerinden oluşan, her yılı ayrı çalışılan rapor aşağıdaki gibidir:
