Depreme Yönelik Hazırlık, Algı ve Beklentilere İlişkin Anket Çalışma Raporu
-Mart 2023-
YÖNTEM VE AMAÇ
Bir deprem kuşağı ülkesi olan Türkiye, tarihinin en büyük depremlerinden birini 6 Şubat 2023 Pazartesi günü yaşadı. İlki saat 04.17’de, Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesi merkezli 7.7 büyüklüğünde ve ardından saat 13.24’te Kahramanmaraş’ın Elbistan ilçesi merkezli 7.6 büyüklüğünde iki depremi arka arkaya yaşayan ve çok sayıda artçı depremlerle sarsılan kent sayısı 11 olarak ilan edildi. Hatay, Adıyaman, Malatya, Kahramanmaraş, Şanlıurfa, Gaziantep, Kilis, Diyarbakır, Osmaniye, Adana ve Elâzığ kentlerini etkileyen depremde, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu toplamda 48 bin 448 kişinin hayatını yitirdiğini, 6 bin 660’ının yabancı uyruklu olduğunu duyurdu. On binlerce yaralının yanında söz konusu kentlerde yaygın bina göçmelerine ve ağır bina hasarlarına yol açan depremin hala artçı sarsıntıları sürmektedir.
Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi, deprem kuşağında yer alan ve büyük şiddette depremlerin yaşanma olasılığını barındıran ülkemizde, yurttaşların olası depremlere ne denli hazırlıklı olduğunu görebilmek, son yaşanan deprem de dâhil devlet ve devlet dışı kurumlara dönük algı ve eğilimleri ölçebilmek, ihtiyaç ve taleplerin belirlenmesine yardımcı olabilmek amacıyla bir anket çalışması gerçekleştirmiştir
22 Şubat-6 Mart 2023 tarihleri arasında, online ortamda çevrimiçi gerçekleşen çalışmaya Adana, Adıyaman, Ankara, Batman, Bingöl, Bursa, Dersim, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kars, Kilis, Kocaeli, Malatya, Mardin, Osmaniye, Siirt, Şanlıurfa ve Van kentlerinden 1594 kişi katılmıştır.
Kentlerin 10’u son büyük depremi yaşamış olan, toplamda 22 kentte yaşayan yurttaşların katıldığı araştırma grubuna sorulan soru formu 4 bölümden oluştu; Birinci bölüm katılımcıların sosyo-ekonomik durumlarına odaklanan demografi sorulardan, İkinci bölüm olası bir depreme hem konut hem bilinç açısından ne denli hazır olunduğunu anlamayı hedefleyen sorulardan, üçüncü bölüm depreme hazırlık için yapılması gereken önceliklere dair talep ve eğilimlerini ölçmeye dönük sorulardan, dördüncü bölüm 6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli yaşanan depreme devlet, sivil toplum ve siyasi partilerin tutumlarının nasıl değerlendirildiğini görmeyi amaçlayan sorulardan oluşurken, ankette ayrıca son depremi yaşamış 10 kentteki yurttaşların deprem sonrasındaki tutum ve yaşam alanlarının ne olduğunu öğrenmemizi sağlayacak iki soruda yer almıştır.
Oldukça önemli verilere ulaşan anket sonuçlarına göre; yurttaşların çok azının ikamet ettiği binaların depreme hazır olduğu, bina kontrollerinin ezici çoğunluğunun ancak Kahramanmaraş merkezli gerçekleşen 6 Şubat depremleri sonrası yapılmaya başlandığı ifade edilirken; yurttaşların depreme hazırlık ve deprem sonrası sürecin yönetimi bakımından resmi kurumsal yapıları yetersiz bulduğunu, bunu aşabilmek için Afet ve Kriz Yönetim Bakanlığı kurulması taleplerinin öne çıktığı, yaşanan son depreme dayanışma ve ilginin muhalefet partileri ve sivil toplum kurumlarında çok daha yüksek bulunduğu, çoğunluk tarafından İktidarın süreci yürütme ve ilgisinin yetersiz ve başarısız bulunduğu belirtilebilir.
Öne çıkan kimi verileri özetleyecek olursak;
Ankete katılan araştırma grubunun %55’i Erkek, %44,5’i Kadın ve %0,5’i LGBTİQ+ görüşmecilerden oluşmuştur. 18 yaş üstü tüm yaş gruplarına ulaşan çalışamaya katılan araştırma grubunun çok önemli kısmının yükseköğretim görenlerden olduğu görülmüştür.
Ankete katılan araştırma grubunun depreme hazırlık düzeyini anlamak için sorulan ilk soru, “Binanızın Sağlam Olduğunu Düşünüyor Musunuz?” sorusu olmuştur. Buna göre görüşmecilerin; %11,5’i Çok Sağlam, %37,5’i Kısmen Sağlam, %28,8’i Emin Değilim, %8,4’ü Hiç Sağlam Değil, %0,4’ü Yıkıldı ve %13,5’i ise Bilmiyorum demiştir.
Bununla birlikte görüşmecilerin; %65,2’si binalarının depreme dayanıklılığını tespit etmek için kontrol ettiklerini söylerken, %34,8’i ise herhangi bir bina kontrolü yapmadığını bildirmiştir. Ne var ki binalarını kontrol ettiklerini söyleyenlerin %91,3 gibi ezici çoğunluğu ise Kahramanmaraş merkezli yaşanan son depremin ardından kontrol ettiklerini kaydetmiştir.
Çalışmaya katılan görüşmecilerin; %71,2’si depreme hazırlıklı olmadığını bildirirken; %66,5’i hiçbir biçimde Deprem/Afet Hazırlık Planları olmadığını söylemiştir. Deprem hazırlık planı olduğunu söyleyenlerin oranı %9,8’de kalmıştır. Bununla birlikte araştırma grubunun; %71,4’ü herhangi bir deprem eğitimi almadığını; %34,9’u Deprem esnasında ne yapacağını bildiğini, %47’si ise kısmen ne yapacağını bildiğini belirtmiştir. Yine %76,3’ü Deprem Anında Bir Korunma Yöntemi Olarak Yaşam Üçgeni Kuralını Uygulamayı Bildiğini söylemiştir.
Depreme Yönelik Alınması Gereken 1.Öncelikli Tedbir Nedir? sorusuna görüşmecilerin; %44,3’ü İmar Kontrolleri ve Yapı Denetiminin Sıkılaştırılması, %24,7’si Fay Hatları ve Zemini Uygun Olmayan Yerlerin İmara Açılmaması, %15,2’si Afet ve Acil Durumlara Yönelik Eğitimlerin Verilmesi, %9’u Deprem Yönetmeliğine Uygun Sağlam Yapıların Yapılması yanıtlarını vermiştir.
6 Şubatta Pazarcık ve Elbistan merkezli depremi yaşayan katılımcılara Deprem Sonrasında Ne Yaptıkları sorulmuştur. Bu soruya görüşmecilerin %26,9’u Binaların Olmadığı Park, Yeşil Alan veya Arsa Gibi Boş Yerlere Gittim, %24,4’ü Bina Dışında Beklemeye Başladım, %22,2’si Araba İçinde Beklemeye Başladım, %15,4’ü Köye Gittim şeklinde yanıtlar vermiştir.
Aynı araştırma grubunun %25,2’si Depremden Sonraki İlk Bir Hafta Evimde Yaşamayı Sürdürdüm derken, %22,3’ü Köyde, %13,8’i Kentte Bulunan Yakınlarımın Sağlam Binalarında, %12’si Arabada ilk bir haftalarını geçirdiklerini bildirmiştir. İlk bir haftada Konteyner ve Çadır bulup yaşayanların oranı toplamda %2’dir!
Araştırma grubunun tümüne İçişleri Bakanlığına Bağlı AFAD ve Kızılay Gibi Kurumların Deprem Sonrası Müdahalelerini Nasıl Buldukları sorulmuştur. Bu soruya görüşmecilerin %73,7’si Çok Kötü, %17,4’ü Kötü demiştir. Ezici çoğunluğu AFAD ve Kızılay’ın deprem sonrası müdahalelerini kötü bulmuştur. Bununla birlikte %1,4’ü Çok İyi, %3’ü İyi, %4,4’ü Kararsızım demiştir.
Deprem Sonrası Sivil Toplum Kuruluşlarının Dayanışmasını Nasıl Değerlendiriyorsunuz? Sorusuna ise görüşmecilerin %46,4’ü Çok İyi, %41,3’ü İyi yanıtlarını vermiştir. Araştırma grubunun ezici çoğunluğu STK’ların dayanışmasını olumlu bulmuştur.
Buna ek olarak görüşmecilerim %94,4’ü Kurtarma ve Acil İhtiyaçlara ilişkin Çalışmaların Zamanında Başlamadığını Düşünmektedir.
Neden Zamanında Başlamadığını Düşünüyorsunuz? Sorusuna ise çok sayıda gelen yanıtlar içinde ilk 6 görüş şu biçimdedir; %22,9’u Acil Durum Müdahale Planı Olmadığından Dolayı, %15,5’i Hükümetin Beceriksizliğinden Dolayı, %12,7’si Acil Müdahale Ekiplerinin Yetersizliğinden/Eksikliğinden Dolayı, %11’i Tek Adam Rejiminden Dolayı/Kurumlar İnisiyatif Alamadığı İçin, %10,8’i Koordinasyonsuzluktan Dolayı, %10’u Kurumların İşlevsizleştirilmesinden/Liyakatsiz Yöneticilerden Dolayı.
Araştırma grubuna Deprem sürecinde siyasi partilerin dayanışma ve ilgisini nasıl buldukları da söylenmiştir. Gelen yanıtlara göre
AKP’nin Dayanışma ve İlgisini; %6,2’si İyi, %92,6’sı Kötü,
CHP’nin Dayanışma ve İlgisini; %72,8’i İyi, %25,3’ü Kötü,
HDP’nin Dayanışma ve İlgisini; %87,2’si İyi, %10,9’u Kötü,
MHP’nin Dayanışma ve İlgisini; %2,4’ü İyi, %96,6’sı Kötü,
İYİ PARTİ’nin Dayanışma ve İlgisini; %28,5’i İyi, %66’sı Kötü,
TİP’nin Dayanışma ve İlgisini; %80,9’u İyi, %16,6’sı Kötü Buluyorum demiştir.
Sizce Şu Anda Depremzedeler İçin Yapılması Gereken 1. Öncelikli şey nedir? Sorusuna görüşmecilerin %39’u Evi Kullanılamaz Hale Gelen Herkese Konteyner Temin Edilmeli, %30,3’ü Evi Kullanılamaz Hale Gelen Herkese Kiraları Karşılanarak Barınabilecekleri Ev Bulmaları Sağlanmalı, %10’u Evi Kullanılamaz Hale Gelen Herkese Çadır Temin Edilmeli, yanıtlarını ilk öncelik olarak vermiştir. Katılımcılara 2. Ve 3. Öncelikler de sorulmuştur.
Sizce Olası Bir Depreme Hazırlık Amacıyla Yapılması Gereken 1. Öncelik Şey Nedir? Sorusuna ise görüşmecilerin %71,4’ü Binaların Kontrolü Sağlanmalı, %12,2’si Afet ve Kriz Yönetim Bakanlığı Kurulmalı, %6,1’i Deprem Esnasında Yapılabileceklere Dair Eğitimler Verilmeli, %4,2’si Depremde Kurtarma Çalışmalarını Üstlenecek Yetkin Birimler Kurulmalı şeklinde yanıtlar vermiştir. Aynı sorunun 2. Ve 3. Öncelikleri de sorulmuştur.
Araştırma grubuna son olarak Destek Verilirse Köye/Kırsal Alanına Ev Yapıp Yerleşmek İster Misiniz? Sorusu da yöneltilmiştir. Bu soruya görüşmecilerin %76,2’si Evet, %11,7’si Hayır, %12,1’i Kararsızım demiştir.
Anket çalışmasının grafik ve tablolu ayrıntılı raporunu görüntülemek için tıklayınız…
