2019 YILI İÇİNDE DİYARBAKIR’DA DIŞ TİCARET VE 24 BÖLGE KENTİ İÇİNDEKİ DURUMUNA DAİR VERİ İNCELEMESİ
GİRİŞ
Sosyo Politik Saha araştırmaları merkezi; Diyarbakır ve 23 bölge kentindeki ekonomik duruma ışık tutabilecek verilerin başında gelen dış ticaret verilerini derlemiş, 2019 ile beraber son 10 yılda gerçekleşen ithalat-ihracat miktarlarını incelemiştir.
TÜİK verilerinden derlenen çalışma; Diyarbakır’ı ardından Adıyaman, Ağrı, Bingöl, Bitlis, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Hakkâri, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Siirt, Sivas, Şanlıurfa, Dersim, Van, Batman, Şırnak, Ardahan ve Iğdır illerini kapsamıştır. Aşağıda ayrıntılı olarak ayları, yılları, ürünleri kapsayan ithalat-ihracat tabloları incelendiğinde düzensiz bir dış ticaret aktivitesi ile karşılaşılmış, Diyarbakır da dahil pek çok bölge kentinin dış ticaret kapasitesinde daralmalar olduğu fark edilmiştir.
Diyarbakır 2019 yılı için toplanan dış ticaret verilerine bakıldığında, Diyarbakır’da ithalatın ihracatın yaklaşık 1/3’i oranında olduğu görülmüştür. Diyarbakır’da; Ocak-Ekim 2019 tarihleri arasında Dolar bazında toplam ihracat 171.861.665 $, Euro bazında 153.438.132 € ve TL/YTL bazında 976.743.979 TL/YTL iken; Ocak-Ekim 2019 tarihleri arasında Dolar bazında toplam ithalat 68.026.627 $, Euro bazında 60.593.493 € ve TL/YTL bazında 383.151.149 TL/YTL’dir.
Söz konusu tarihlerde İhracat ve ithalat arasındaki fark; Dolar’da 103.835.028 $, Euro’da 92.844.639 €, TL’de ise 595.592.830 TL’dir. Bölge kentleri içinde hak ettiği dış ticaret yoğunluğunu henüz sergileyemeyen ve son yıllarda düşük seyirler izleyen Diyarbakır’da ithalat başta olmak üzere dış ticaret verisindeki sınırlılık; ekonomisi yeterince gelişmemiş kent ekonomisinde teknoloji yoğunluklu üretim, verimlilik ve gelir dağılımı açısından zayıflığa da işaret olarak okunabilir.
Öte yandan Diyarbakır ili toplam ihracat değerlerinin en yüksek olduğu üç yıl sırasıyla 2013 (280 808 $), 2014 (254 119 $) ve 2018 (210 998 $) yıllarıdır. Toplam ithalat değerlerinin en yüksek olduğu üç yıl sırasıyla 2013 (116 223 $), 2017 (89 337 $) ve 2018 (81 672 $) yıllarıdır.
TÜİK verilerine göre Diyarbakır’da ihracat 2018’de 210,998 $ olarak gerçekleşmişken bir sonraki yıl olan 2019’da 39.135 $ azalışla 171.862 $ olarak gerçekleşmiştir. Bölge ihracatında birinci sırayı tutan Gaziantep’te bu oran 2018 yılında 6.872.020 $ iken, 2019 da 728.657 $ azalışla 6.143.363 $ olarak gerçekleşmiştir.
2019 Ekim ayına kadar olan verilere yer verilen çalışma da, aynı dönemin bir önceki yıl karşılaştırmasına bakıldığında;
Diyarbakır’da 2018 Ekim ayında 18 129 $ olan ihracat, 2019 Ekiminde 12 065 $ artışla 30 194$ olarak gerçekleşmiştir. 2018 Ekim ayında gerçekleşen ihracat miktarı Gaziantep’te 647 935 $ iken 2019 Ekim ayında 54.066 $ artışla 702 001 $ olarak gerçekleşmiştir.
İthalat değerlerine bakacak olursak; Diyarbakır ili toplam ithalat değerlerinin en yüksek olduğu üç yıl sırasıyla 2013 (116 223 $), 2017 (89 337 $) ve 2018 (81 672 $) yıllarıdır.
TÜİK verilerine göre Diyarbakır’da 2018 de gerçekleşen ithalat 81 672 $ iken 2019’da bu oran 13 645 $ azalışla 68 027 $ olarak gerçekleşmiştir. Ekim 2018’de gerçekleşen ithalat miktarı 5 984 $ iken 2019 Ekim ayında 814 $ artışla 6 798 $ olarak gerçekleşmiştir.
En çok ithalatın gerçekleştiği bölge kentlerinin başında gelen Gaziantep’te bu oran 2018’de 4.881.807 $ iken 2019 yılında bu oran 730.238 $ azalışla 4.151.569 $ olarak gerçekleşmiştir. Yine Ekim 2018 itibariyle Gaziantep’te ithalatın gerçekleşme miktarı 406 853 $ iken, 2019 Ekiminde gerçekleşen ithalat 3 371 $ artışla 410 224 $ dolar olarak gerçekleşmiştir.
Kentte ihracatta öne çıkan ürünlerin başında; Demir Cevheri, Kum, Kil ve Taş Ocaklığı, Motorlu Kara Taşıtları ve Motorları ile Öğütülmüş Tahıl Ürünleri gelirken;
İthalatta öne çıkan ürünlerin başında; Tahıl ve başka yerde sınıflandırılmamış bitkisel ürünler, Sığır, koyun, keçi, at, eşek, bardo, katır vb., Motorlu kara taşıtlarının motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarları, Radyo ve televizyon vericileri ile telefon, telgraf teçhizatı gelmektedir. Ayrıca tablolarda hem ihracatı hem ithalatı yapılan azımsanmayacak sayıda ürünün varlığı da dikkat çekicidir.
24 ilin son 10 yıllık dış ticaret verileri incelendiğinde ise ihracatta ve ithalatta ilk sırayı hepsinde Gaziantep alırken Diyarbakır’ın ilgili kentler arasındaki sıralamasının ilk dörde ulaşamadığı görülmüştür.
Çalışmaya ilişkin PDF Dosyasını Görüntülemek İçin Tıklayınız…