I.ÖZET VE GİRİŞ
- BÖLÜM: GİRİŞ
Bu çalışma, Türkiye’nin siyasal gündeminde yeniden belirginleşen çözüm süreci, Kürt meselesi, siyasal temsil, barış beklentisi ve toplumsal tutumların bütüncül olarak değerlendirilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Araştırma, çevrimiçi ortamda CHP seçmeni olan 351 Kişi ile 14 kentte gerçekleştirilmiş olup, katılımcıların güncel siyasal gelişmelere, çözüm sürecinin işleyişine, aktörlerin rollerine ve sürecin geleceğine ilişkin algı ve beklentilerini ortaya koymayı hedeflemektedir.
Çalışmada öncelikle görüşmecilerin sosyo-demografik profili incelenmiş; ardından çözüm sürecine dair takip düzeyi, bilgi seviyesi, siyasal değerlendirmeleri ve beklentileri, sürecin başarı ihtimaline ilişkin öngörüleri, öncelikli atılması gereken adımlar ile aktörlere yüklenen sorumluluk düzeyleri tablo ve grafiklerle detaylı olarak analiz edilmiştir.
Araştırma; çözüm sürecinin 2024 yılı Ekim ayında fiilen yeniden gündeme gelmesi, TBMM’de Millî Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu’nun kurulması, komisyonun İmralı’ya ziyaretleri, CHP’nin komisyona temsilci vermeme kararı, kamuoyunun barış beklentileri ve çözüm sürecinin ilerleyebilmesi için atılması gereken adımlar gibi kritik başlıklarda seçmen tutumlarını analiz etmektedir.
Bu kapsamda çalışma, hem güncel politik gelişmelere yönelik CHP’li seçmen reflekslerini hem de uzun erimli barış ve çözüm perspektifini eş zamanlı olarak inceleyen nadir saha araştırmalarından biridir. Bulgular; siyasi aktörlere, politika yapıcılara ve akademik çevrelere, Kürt seçmen davranışı ve çözüm sürecine yönelik toplumsal beklentilerin güncel fotoğrafını sunmaktadır.
- BÖLÜM: BULGULAR
2.1. Sosyo-Demografik Bulgular
Görüşmecilerin %13,7’si Diyarbakır, %10,3’ü Gaziantep, %10,3’ü Şanlıurfa, %10,3’ü Van, %9,4’ü İstanbul çevresinde yoğunlaşmıştır.
Araştırma grubunun Cinsiyet dağılımı %64,1’i Erkek, %35’i Kadın ve %0,9’u LGBTQ+ olarak ölçülmüştür.
Araştırma grubuna yöneltilen Yaş Aralığı sorusuna görüşmecilerin %7,7’si 18-24 Yaş, %12’si 25-34 Yaş, %23,1’i 35-44 Yaş, %29,1’i 45-54 Yaş, %18,8’i 55-64 Yaş ve %9,4’ü 65+ Yaş yanıtlarını vermişlerdir.
Araştırma grubunun Yaş Ortalaması 46,17 olarak ölçülmüştür.
Araştırma grubuna yöneltilen Eğitim Durumunuz Nedir? sorusuna görüşmecilerin %0,9’u Diplomasız Okuryazar, %1,7’si İlkokul, %3,4’ü Ortaokul, %23,1’i Lise, %12,8’i Önlisans, %43,6’sı Lisans ve %14,5’i Lisansüstü yanıtlarını vermişlerdir
Bu dağılım, örneklemin genel olarak orta ve yüksek eğitim düzeyine sahip bireylerden oluştuğunu göstermektedir.
Araştırma grubuna yöneltilen Evinizin Toplam Aylık Geliri Ne Kadardır? sorusuna görüşmecilerin %12,8’i 0–22104 TL, %23,1’i 22105–40000 TL, %20,5’i 40001–60000 TL, %14,5’i 60001–80000 TL ve %29,1’i 80001+ TL yanıtlarını vermiştir.
Veriler, katılımcıların önemli bir bölümünün orta ve yüksek gelir grubunda olduğunu ancak dağılımın tüm gelir gruplarını kapsadığını göstermektedir.
Araştırma grubuna yöneltilen Kendinizi Etnik Olarak Nasıl Tanımlarsınız? Sorusuna görüşmecilerin %67,2’si Kürt, %26,7’si Türk, %3,4’ü Çerkes, %0,9’u Laz, %0,9’u Arap ve %0,9’u Gürcü yanıtlarını vermişlerdir.
Verilerden de anlaşılacağı üzere CHP’ye oy veren Kürt seçmenin çalışmada ki ağırlığı, bu grubun CHP ve Süreç ile ilgili kurduğu ilişkiye de odaklanmayı mümkün kılabilmektedir.
Bu Pazar Seçim Olsa Hangi Partiye Oy Verirsiniz? Sorusuna görüşmecilerin %47,9’u yine CHP derken, %47’si DEM Parti, %1,7’si Deva Partisi, %1,7’si TİP, %0,9’u Gelecek Partisi, %0,9’u Oy kullanmayacağım yanıtlarını vermişlerdir.
2023 seçimlerinde CHP’ye oy vermiş görüşmecilerin %47’si, gelecek ilk seçimde DEM Parti’ye oy vereceklerini belirtmiştir. CHP’den DEM Partiye oy geçişi halinde olanların önemli kısmının Kürt seçmen olması dikkatle incelenmeye değer bir konudur. Zira etnik kökenini Kürt olarak tanımlayan görüşmecilerin %29,5’inin CHPye, %64,1’inin DEM Parti’ye oy vereceğini bildirmesi bu sonuçta etkili görünmektedir
Yeni Çözüm Sürecini Takip Ediyor Musunuz? Sorusuna görüşmecilerin %99,1’i Evet, %0,9’u Hayır yanıtını vermiştir.
Araştırma grubuna yöneltilen Yeni Çözüm Süreci Hakkında Ne Kadar Bilgi Sahibisiniz? sorusuna görüşmecilerin %30,8’i Çok Bilgi Sahibiyim, %51,3’ü Orta Düzeyde Bilgi Sahibiyim, %14,5’i Az Bilgi Sahibiyim ve %3,4’ü Hiç Bilgi Sahibi Değilim yanıtını vermiştir.
Bu veriler, sürecin CHP’ye oy vermiş seçmen tarafından dikkatle takip edildiğini göstermektedir.
2.2. Sürece Dair Tutum ve Değerlendirmeler
CHP’nin İmralı Heyetine Temsilci Vermemesine Yönelik Değerlendirme
Araştırma grubuna yöneltilen “TBMM’de kurulan Millî Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonunun İmralı heyetine CHP’nin temsilci vermemesini nasıl değerlendiriyorsunuz?” sorusuna verilen yanıtlara göre; 2023 genel seçimlerinde CHP’ye oy vermiş görüşmecilerin %12,8’i tutumu Çok Olumlu, %22,2’si Olumlu, %32,5’i Çok Olumsuz, %16,2’si Olumsuz, bulduğunu söylemiş, %14,5’i Kararsızım ve %1,7’si Bilgim Yok yanıtlarını vermiştir. Olumlu Çok Olumlu bulanlar toplam %58,1 oranıyla kendini Türk olarak tanımlayan görüşmeciler olmuştur. Kürt olarak tanımlayan görüşmeciler ise %62,8 oranıyla Olumsuz+Çok Olumsuz bulduğunu belirtmiştir.
Bu Pazar Seçim Olsa Hangi Partiye Oy Verirsiniz? sorusuyla karşılaştırmasına bakıldığında DEM Parti cevabını verenler (%60) Çok Olumsuz bulmuştur. Bununla birlikte tekrar CHP’ye oy vereceğini belirten görüşmeciler %57,1 oranıyla Olumlu+Çok Olumlu bulmuştur.
Araştırma grubuna yöneltilen “Sizce CHP İmralı Heyetine Temsilci Vermeli Miydi?” sorusuna görüşmecilerin %51,3’ü Evet, %34,2’si Hayır ve %14,5’i Kararsızım yanıtlarını vermiştir. Etnik Kökenini Kürt olarak tanımlayan görüşmecilerin %66,7’si Evet, %24,4’ü Hayır, %9’u Kararsızım; Türk olarak tanımlayan görüşmecilerin ise %22,6’sı Evet, %61,3’ü Hayır, %16,1’i Kararsızım yanıtlarını vermişlerdir.
Bununla birlikte Bu Pazar Seçim Olsa Hangi Partiye Oy Verirsiniz? Sorusuyla karşılaştırmasına baktığımızda benzer bir tablo görülmektedir. CHP’ye oy vereceğini belirten görüşmecilerin %23,2’si Evet, %57,1’i Hayır, DEM PARTİ’ye oy vereceğini belirten görüşmecilerin %80’i Evet, %10,9’u Hayır yanıtlarını vermişlerdir.
Bu yanıtlar CHP’nin sürece ilişkin politikalarının Kürt seçmenin oy davranışında etkili olduğunu göstermektedir.
Araştırma grubuna yöneltilen “TBMM’de Kurulan Komisyonun İmralı’ya Gitmesini Nasıl Değerlendiriyorsunuz?” sorusuna görüşmecilerin %34,2’si Çok Olumlu, %32,5’i Olumlu, %6’sı Çok Olumsuz, %17,9’u Olumsuz ve %9,4’ü Kararsızım yanıtlarını vermiştir. Çok Olumsuz bulanlar %16,1 ile Türk görüşmeciler iken Çok Olumlu bulanlar %44,9 ile Kürt görüşmecilerdir.
Araştırma grubuna yöneltilen “Sizce Komisyon İmralı Ziyaretlerini Sürdürmeli Mi?” sorusuna görüşmecilerin %62,4’ü Evet, %24,8’i Hayır ve %12,8’i Kararsızım yanıtlarını vermiştir.
Araştırma grubuna yöneltilen “Sürecin başarılı sonuçlanacağını düşünüyor musunuz?” sorusuna görüşmecilerin %32,5’i Evet, %38,5’i Hayır ve %29,1’i Kısmen yanıtlarını vermiştir.
Bu dağılım, katılımcıların genel olarak iki kutupta dağıldığını veya kararsız olduğunu göstermektedir.
SÜRECİN OLUMLU İLERLEMESİ İÇİN ÖNCELİKLİ YAPILMASI GEREKENLER
Araştırma grubuna açık uçlu olarak yöneltilen, Sürecin Olumlu İlerleyebilmesi İçin Sizce Bundan Sonra Öncelikli Olarak Neler Yapılmalı? sorusuna görüşmecilerin;
%10,1’i Başta Hasta Tutsaklar Olmak Üzere Tüm Siyasi Tutsakların Bırakılması, %8,4’ü Halk Şeffaf Bir Biçimde Bilgilendirilmeli, %6,7’si Demokratikleşme Adımları Bir An Önce Atılmalı, %6,4’ü Demirtaş ve Diğer Siyasetçilerin Bir An Önce Bırakılması, %5’i Kayyumlar Geri Çekilmeli, %4,7’si Abdullah Öcalan Serbest Bırakılmalı yanıtlarını vermişlerdir.
BARIŞ VE ÇÖZÜM SÜRECİNİN İLERLEMESİ İÇİN ROL VE SORUMLULUK DAĞILIMI
Araştırma grubuna yöneltilen Sizce Barış ve Çözüm Sürecinin İlerlemesi İçin Yapılması Gerekenleri Düşündüğünüzde, Öncelikli Rol ve Sorumluluk Hangi Kuruma/Kime Düşüyor? sorusuna görüşmecilerin %14,8’i AKP’ye, %13’ü Devlete, %12,8’i Topluma/Halka, %11,5’i DEM Parti’ye, %10,2’si MHP’ye, %10,2’si Sivil Toplum Örgütlerine, %9,7’si CHP’ye, %9,5’i Abdullah Öcalan’a, %6’sı PKK’ye, sorumluluk düştüğünü belirtmiştir.
Bu dağılım, CHP’ye oy veren kamuoyunun çözüm sürecinin yeniden canlanması ve başarıya ulaşması için hem devlet kanadının hem de Kürt siyasi hareketinin etkili, samimi ve koordineli bir tutum geliştirmesi gerektiğine inandığını göstermektedir. Ayrıca katılımcıların rol paylaşımını yalnızca tek bir aktöre yüklemediği, birden fazla yanıtlar vererek çok aktörlü bir sorumluluk alanı çizdiği görülmektedir.