15 kentte ekonomik kriz anketi: ‘Çözüm iktidarı değiştirmek’ diyenlerin oranı yüzde 60
Remzi BUDANCİR
DİYARBAKIR – Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi, 11-20 Eylül 2023 tarihleri arasında ekonomik krize ilişkin Türkiye genelinde anket çalışması gerçekleştirdi. Ağrı, Ankara, Antalya, Batman, Bursa, Dersîm, Diyarbakır, Antep, İstanbul, İzmir, Mardin, Muş, Urfa, Şırnak ve Van’ı kapsayan 15 kentte 988 katılımcı ile gerçekleşen anket çalışmasında ekonomik krizin yurttaşların alım gücü ve temel ihtiyaçlarına erişimine etkisi sorusuna cevap arandı.
YÜZDE 99 ‘KÖTÜYE GİTTİ’
İnternet üzerinden çevrimiçi olarak gerçekleştirilen anket çalışmasına katılanların yüzde 55,9’u “Erkek” yüzde 42,7’si “Kadın” ve yüzde 1,4’ü LGBTİQ+’lardan oluştu. Araştırmaya katılanların çoğunluğu ise 35-44 yaş aralığında olduğu görülüyor.
Anket çalışmasında katılımcılara “Ülkemizde Son Dönemlerde Yaşanan Ekonomik Kriz Sizi Nasıl Etkiliyor?” sorusu yöneltildi. Bu soruya katılımcıların yüzde 75,6’sı “Çok Kötü Etkiliyor”, yüzde 23,4’ü “Kötü Etkiliyor” cevabını verdi.
Ekonomik krizin etkisinin en çok hissedildiği durumlardan biri olan alım gücüne dair soruların ilkini “Son Bir Yıl İçerisinde Alım Gücünüz Nasıl Değişti?” sorusu oluşturdu. Katılımcıların yüzde 98’i “Kötüye Gitti” derken, yüzde 1,6’sı “Aynı Kaldı” ve yüzde 0,4’ü “İyiye Doğru Gitti” cevabını verdi. Krizden etkilenme oranı ile bu soruya verilen yanıtlara bakıldığında krizin “Alım gücünü arttırıcı” etkisini yaşayan toplamda sadece %0,4’lük bir kesim olduğu anlaşılıyor.
KREDİ VE BORÇ BATAĞI
Araştırmada, krizde halkın nasıl geçindiğine dair de veri elde edildi. Buna göre, halk ağırlıklı olarak ya bankalardan aldığı kredilerle ya da kredi dışında borçlanarak yaşamaya çalışıyor.
Katılımcıların yüzde 53,1’i “Son Bir Yıl İçerisinde Kredi Aldığını”, yüzde 60,1’i ise “Son Bir Yıl İçerisinde Kredi Dışında Borç” aldığını söyledi. Borçlanan Katılımcıların yüzde 30,4’ü “Temel İhtiyaçlar İçin”, yüzde 17,5’i “Başka Bir Borcu Ödemek İçin”, yüzde 15,7’si “Geliri Geçimine Yetmediği İçin” borç ve kredi aldığını belirtti.
Kredi ve borç alarak yaşamaya çalışanların şu anki durumu da araştırıldı. Araştırmaya katılanların yüzde 89,1’i halen borcu olduğu cevabını verdi. Çalışmanın verileri, insanların temel ihtiyaçlarını dahi borçlanarak karşılayabildiğini gösteriyor.
“Geliriniz Giderlerinizi Karşılamaya Yetiyor Mu?” sorusuna, katılımcıların yüzde 43,7’si “Kesinlikle Yetmiyor”, yüzde 31,7’si “Yetmiyor”, yüzde 17,8’i “Kısmen Yetiyor”, yüzde 4,6’sı “Yetiyor”, yüzde 2,2’si “Kesinlikle Yetiyor” yanıtlarını verdi.
TEMEL İHTİYAÇLARIMIZI KARŞILIYORUZ DİYENLER YÜZDE 7.6
“Temel İhtiyaçlarınızı Karşılayabiliyor Musunuz?” sorusuna katılımcıların yüzde 55,9’u “Bazı İhtiyaçlarımı Karşılamakta Zorlanıyorum”, yüzde 34,1’i “Temel İhtiyaçlarımı Karşılamakta Büyük Zorlular Yaşıyorum” cevabını verdi. Temel ihtiyaçlarını zorlanmadan karşıladığını söyleyenlerin oranı ise sadece yüzde 7,6’da kaldı.
SOSYAL AKTİVİTE: ‘HİÇ KATILMADIM’ YÜKSEK ORANLARDA
“Sağlık Giderlerinizi Karşılayabiliyor Musunuz?” sorusuna, katılımcıların yüzde 24,2’si “Evet”, yüzde 32,3’ü “Hayır”, yüzde 43,5’i “Kısmen” cevabını verdi.
“Sosyal Aktivitelere Ne Sıklıkla Katılıyorsunuz” soruna katılımların yüzde 64,4’ü Tatile, yüzde 62,3’ü Tiyatro/Sinemaya, yüzde 73,1’i Konser/Festivale, yüzde 67’si Spor Aktivitelerine, yüzde 46,9’u Pikniğe “Hiç Katılmadım” cevabını verdi. “Temel İhtiyaçlarınıza Erişimde Aile/Akraba Desteğine İhtiyaç Duyuyor Musunuz” sorusuna katılımcıların yüzde 42,3’ü “Evet”, yüzde 34,1’i “Hayır”, yüzde 23,1’i “Kısmen” cevabını verdi.
GEÇİNMENİN YOLU: BORÇLANMAK VE ‘ALMAKTAN VAZGEÇMEK’
Katılımcılara “Hayat Pahalılığı ile Nasıl Baş Ediyorsunuz?” sorusu da yöneltildi. Bu soruya katılımcıların yüzde 40,9’u “Daha Az Harcama Yaparak”, yüzde 25,7’si “Kredi/Borçla”, %yüzde 14’ü “Daha Az Ürün Alarak”, yüzde 11,2’si “İndirimli Ürünleri Tercih Ederek”, yüzde 8,2’si “Tasarruf Yaparak” cevabını verdi. Katılımcılara “Son 1 Yıl İçerisinde Almaktan Vazgeçtiğiniz Ürünler/İhtiyaçlar Oldu Mu?” soru da yöneltildi. Bu soruya katılımcıların yüzde 98’i “Evet” yanıtını verdi. Almaktan vaz geçtikleri ürün sıralaması ise şöyle: Yüzde 21,5’i “Giyim-Ayakkabı”, yüzde 17,4’ü “Ev Eşyaları” ve yüzde 17,3’ü “Tatil/Gezi”.
“Kişisel Ekonomik Durumunuza İlişkin Kaygılarınız Nelerdir?” sorusuna, çoklu yanıtlar veren katılımcıların yüzde 31,6’sı “Hayat Standardımı Koruyamamak”, yüzde 16,2’si “Mutfak Giderlerimi Karşılayamamak”, yüzde 13,7’si “Taksitlerimi Ödeyememek”, yüzde 12,9’u “İşsiz Kalmak”, %12,6’sı “Sağlık Harcamalarımı Karşılayamamak”, yüzde 11,9’u “Gelirimin Kesilmesi/Kısıtlanması” yanıtlarını verdi.
‘GELİRİM GİDERİMİ KARŞILAMAYA YETMEDİĞİ İÇİN’
Araştırma grubunun yüzde 45’i kendisine yöneltilen “Birikim Yapabiliyor Musunuz?” sorusuna “Hayır” yanıtını verdiği görülüyor. “Neden” birikim yapamadıkları sorusuna katılımcıların yüzde 27,4’ü “Para yetmiyor”, yüzde 25,9’u “Gelirim Giderimi Karşılamaya Yetmediği İçin”, yüzde 24,4’ü “Gelirim Sadece Temel İhtiyaçları Karşılıyor” yanıtlarını verdi.
ENDİŞE YÜKSEK
“Anne-Babanızın Sizin Yaşınızdayken Sahip Oldukları Ekonomik Durumu ve Yaşam Standardını Göz Önünde Bulundurduğunuzda, Kendi Durumunuzu Nasıl Görüyorsunuz?” sorusunu katılımcıların toplamda yüzde 65,7’’si “Daha Kötü”, yüzde 21,6’sı “Daha İyi” yanıtını verdiği görülüyor.
“Enflasyon ve Fiyat Artışları Hakkında Endişeleriniz Var Mı?” sorusuna, katılımcıların yüzde 83,2’si “Çok Endişeliyim”, yüzde 16’sı “Endişeliyim” yanıtlarını verdi.
“Sizce Ekonomik Kriz ve Hayat Pahalılığı Nasıl Aşılır?” sorusu da katılımcıların yüzde 60,1’i “İktidarı Değiştirerek” yüzde 21’i “Üretimi Teşvik Ederek”, yüzde 13,2’si “Enflasyonu Düşürerek” yanıtlarını verdi.