YÖNTEM VE AMAÇ
Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi Türkiye’nin temel sorunlarına ve Devlet Bahçeli’nin 1 Ekim’de, Türkiye Büyük Millet Meclisinde 2024-2025 yasama yılı açılışında DEM Parti Sıralarına gidip DEM Parti Eş Başkanları ile tokalaşması ile başlayan gelişmelere ilişkin 27 Ekim -15 Kasım 2024 tarihleri arasında, 19 ilde bir anket çalışması gerçekleştirmiştir.
İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya, Aydın, Batman, Tunceli (Dersim) Diyarbakır, Elâzığ, Hakkâri, Kars, Mardin, Mersin, Muğla, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak, Van, Zonguldak illerini kapsayan ve %3,16 hata payı ve %98 güven aralığı gözetilen anket çalışmasına toplam 1358 kişi katılmıştır.
Türkiye’nin temel sorunlarına ve gündeme dair algıları, beklentileri ölçmek amacıyla yapılan çalışma online ortamda ve telefonla gerçekleşmiştir.
Dört bölümden oluşan anket soru formunun ilk bölümü, araştırma grubunun sosyal, kültürel ekonomik, profiline dair verilere ulaşmayı hedefleyen demografik sorulardan oluşmuştur. İkinci bölümü Türkiye’nin temel sorunlarına ve Türkiye’nin temel sorunlarının Kürt meselesi ile ilişkisine dair araştırma grubunun görüş, düşünce ve algılarını anlamaya dönük sorulardan; Üçüncü bölüm MHP Lideri Devlet Bahçeli’nin DEM Partililerle TBMM açılışında tokalaşarak başlattığı yeni sürece dair yurttaşların algısını, yaklaşımını anlamaya, buradan çözüme ulaşmak için öneri ve taleplerine odaklanmıştır. Dördüncü bölüm ise araştırma grubunun oy verme eğilimlerini belirlemeye dönük sorulardan oluşmuştur.
Araştırma grubunun anket sorularına verdikleri yanıtlar SPSS’e aktarılarak raporlanmış, ayrıca verilen yanıtlar 14 Mayıs 2023 yılında yapılan Genel Seçimlerdeki oy verme davranışı ile yaş kategorileri ile karşılaştırmalı analize tabi tutulmuştur.
Çalışma raporunda öne çıkan verilerin bazıları şu biçimdedir:
%51,6’sı Erkek, %48,1’i Kadın, %0,2’si LGBTİQ+ görüşmecilerden oluşan araştırma grubunun %29,6’sı 35-44 Yaş, %22,6’sı 45-54 Yaş grubuna ait iken, %51,3’ü Lisans, %22,1’i Lisansüstü mezunu olan görüşmecilerden oluşmuştur.
Araştırma grubuna ikinci bölüm kapsamında “Sizce Türkiye’nin En Önemli Sorunu Nedir?” sorusu yöneltilmiştir. Buna göre görüşmecilerin %38,9’u Ekonomik Kriz/İşsizlik, %9,5’i Kürt Sorunu, %9,4’ü Hukuk Sisteminin Mevcut Durumu, %9,1’i Demokrasinin Olmayışı, %8,8’i Çatışma ve Şiddet Ortamı şeklinde yanıt vermiştir.
Türkiye’nin temel sorunları ile araştırma grubunun yaş kategorileri karşılaştırıldığında; Yaş küçüldükçe “Ekonomik kriz ve işsizliği” en önemli sorun olarak görenlerin oranında artış olduğu; Kürt sorununun Türkiye’nin en temel sorunu olarak görenlerin 55-64 yaş grubunda kümelenmiş olduğu görülmüştür. Muhalefetsizliği Türkiye’nin temel sorunu olarak görenlerin 18-24 yaş ile 65 üstü grupta kümelenmiş olması, Mültecileri sorun addedenlerin oranının yaş oranı büyüdükçe çoğalması dikkate değer diğer bir veridir.
Türkiye’nin en temel sorunları ile Araştırma grubunun 2023 Mayıs’ında yapılan genel seçimlerdeki oy davranışları karşılaştırıldığında; Ekonomik kriz ve İşsizlik tüm parti seçmenlerinde öncelikli birinci sorun olarak öne çıkarken, AKP’ye oy verdiğini söyleyenlerin %10,8’i için Çatışma ve Şiddet ortamının, %10,2’si için Demokrasinin olmayışının öncelikli sorun olarak tariflenmesi dikkate değer bir konudur. Yine Oy Kullanmadığını söyleyenler ile HDP/Yeşil Sol partiye oy verdiğini söyleyenlerin İkinci sırada öncelikli sorun olarak Kürt Sorununa işaret etmesi, CHP ve İYİ Partiye oy verdiğini söyleyen seçmenlerin ikinci sırada Cumhurbaşkanlığı sistemini sorun olarak işaretlemesi, MHP’ye oy verdiğini söyleyen grubun ikinci ve üçüncü sırada Eğitim Sistemi ile Mültecileri sorun olarak işaretlemesi önemlidir.
Araştırma grubuna bu bölümün devamında Türkiye’nin temel sorunlarında Kürt meselesinin etkisi de sorulmuştur. Buna göre araştırma grubunun toplamda %47’si Kürt Sorununun Ekonomik Kriz/İşsizlik Sorununa etkisi olduğunu, %49,5’i Kürt Sorununun Demokrasi Sorununa etkisi olduğunu, %43,6’sı Kürt sorununun Hukuk Sisteminin Mevcut Durumuna etkisi olduğunu, %53,4’ü Çatışma ve Şiddet Ortamına etkisi olduğunu, %54’ü Dış Politika Sorunlarına etkisi olduğunu bildirmiştir.
Yine ilgili tablolar incelendiğinde;
AKP’ye oy verdiğini bildiren katılımcıların toplamda %32,9’u Kürt meselesinin Ekonomik kriz ve işsizlik sorununu etkilediğini düşündüğü, %8,1’i için böyle bir sorun olmadığı;
CHP’ye oy verdiğini bildiren katılımcıların toplamda %52,4’ü Ekonomik kriz/işsizlik sorununda Kürt sorununun etkili olduğunu düşündüğü, %3,1 için böyle bir sorun olmadığı;
YSP/HDP’ye oy verdiğini bildiren katılımcıların toplamda %91,4’ünün Ekonomik kriz/işsizlik sorununda Kürt sorununun etkili olduğunu düşündüğü,
MHP’ye oy verdiğini bildiren katılımcıların toplamda %9,4’ünün Ekonomik kriz/işsizlik sorununda Kürt sorununun etkili olduğunu düşündüğü %22,6’sı için Böyle Bir Sorun Olmadığı görülecektir.
Yine AKP’ye oy verdiğini bildiren katılımcıların toplamda %48,5’i Kürt sorununun Çatışma ve şiddet ortamını etkilediğini düşündüğü,
MHP’ye oy verdiğini bildiren katılımcıların toplamda %27,5’inin Kürt sorununun Çatışma ve şiddet ortamını etkilediğini düşündüğü,
YSP/HDP’ye oy verdiğini bildiren katılımcıların toplamda %92,2’sinin Kürt sorununun Çatışma ve şiddet ortamını etkilediğini düşündüğü görülecektir.
Türkiye’nin temel sorunlarında Kürt sorununun etkisinin ne olduğuna ilişkin diğer tablolar incelendiğine;
Kürt sorununun Dış Politikayı etkilediğini düşünen AKP’li seçmen oranının %42,8, MHP’li seçmen oranının %25,4 iken YSP/HDP’ye oy vermiş katılımcıların oranının %92,2 olduğu;
Kürt sorununun hukukun mevcut durumunu etkilediğini düşünen AKP’li seçmen oranının toplamda %30,8, MHP’li seçmen oranının %10,4, CHP’li seçmen oranının toplamda % 53,1, YSP/HDP’li seçmen oranının toplamda %84,3 olduğu;
Kürt sorununun Demokrasi sorununu etkilediğini düşünen AKP’li seçmen oranının toplamda %33,8, MHP’li seçmen oranının %10,4, CHP’li seçmen oranının toplamda %59,2, YSP/HDP’li seçmen oranının toplamda %84,4 olduğu görülecektir.
Bu tablolar iktidar kanadına oy vermiş görüşmecilerin Kürt sorununun Türkiye’nin diğer temel sorunlarına etkisini HDP ile CHP’ye oy vermiş katılımcılardan çok daha sınırlı gördüğünün göstermektedir.
Ayrıca “Çatışma ve Şiddet Politikaları ile Sınır Ötesi Operasyonların Mevcut Ekonomik Krizi Etkilediğini Düşünüyor Musunuz?” sorusuna görüşmecilerin %37,3’ü Evet, %22,1’i Hayır, %22’si Kısmen, %18,4’ü Kararsızım şeklinde yanıt verdiği not düşülmelidir.
Bu soruya gelen yanıtlar ile yaş grubu karşılaştırmaları incelendiğinde yaş grubu büyüdükçe çatışma ve operasyonların ekonomik krize etkisinin olduğunu düşünenlerin oranının da arttığı görülmüştür.
14 Mayıs 2023 seçimleri oy eğilimleri tablosu incelendiğinde ise MHP’ye oy verdiğini söyleyen katılımcıların %79,2 gibi önemli bir oranının ekonomik krize Çatışma ve Şiddet politikaları ile operasyonların etkisinin olmadığını düşünmesi dikkat çekicidir. Aynı biçimde ikinci ve üçüncü sırada İyi Parti ve Zafer Partisi’ne oy veren katılımcı oranlarının gelmesi dikkat çekicidir.
Üçüncü bölümde araştırma grubuna ilk olarak “MHP Lideri Devlet Bahçeli’nin Meclis Genel Kurulunda DEM PARTİ Grubu ile Tokalaşmasını Nasıl Değerlendiriyorsunuz?” sorusu yöneltilmiştir. Bu soruya katılımcıların toplamda %43,7’si “olumlu” yanıtını verirken, %27,1’i “olumsuz”, %28,9’u Kararsızım yanıtlarını vermişlerdir. Bu veriye göre toplumun önemli kesimi Bahçeli’nin girişimini olumlamaktadır.
Yaş grubu tablosu incelendiğinde yaş arttıkça Bahçeli’nin girişimini olumlayanların oranının arttığı görülmüştür.
Yine AKP’ye oy verdiğini bildiren görüşmecilerin toplamda %46,9’u, MHP’ye oy verdiğini bildiren görüşmecilerin toplamda %51’i, YSP/HDP’ye oy verdiğini bildiren görüşmecilerin toplamda %53,1’i, CHP’ye oy verdiğini bildiren görüşmecilerin %31,4’ü girişimi olumlu bulduğunu söylerken kararsız olduğunu söyleyen geniş bir kesimle de karşılaşılmıştır.
İyi Partiye oy veren görüşmecilerin %69,7’si, Zafer partisine oy verdiğini söyleyen katılımcıların tamamı, CHP’ye oy verdiğini bildiren katılımcıların %41,9’u Bahçelinin tokalaşma girişimini olumsuz bulması dikkat çekmiştir.
YRP ile TİP’e oy verenlerin hiçbiri girişimi olumsuz bulmaz iken, girişimi en az olumsuz bulanların ise sırasıyla YSP/HDP’ye, MHP’ye, AKP’ye oy verdiğini bildirenlerden oluştuğu da not düşülmelidir.
Bu bölümde sorulan bir diğer soru Devlet Bahçeli’nin Çıkışının Kürt Sorununda Yeni Bir Çözüm ve Müzakere Sürecine Evrilmesi Sizce Mümkün Mü? Sorusu olmuştur.
Bu soruya görüşmecilerin %27’si Evet, %30’u Hayır, %19’u Kısmen, %14’ü Kararsızım, %8’i Böyle Bir Sorun Yok, %2’si Fikrim Yok şeklinde yanıtlar vermişlerdir.
Yaş grupları incelendiğinde bu soruya hayır diyenlerin 18-24 yaş ile 65+ yaş gruplarında kümelendiği, yaş arttıkça evet diyenlerin oranında artış görülmüştür.
“Hayır” diyenlerin parti eğilimleri incelendiğinde sırasıyla %39,8’inin CHP’ye, %27,3’ünün İyi Parti’ye, %26,4’ünün MHP’ye, %25’inin YSP/HDP’ye, %22,1’inin AKP’ye oy veren katılımcılardan oluştuğu görülmüştür.
Araştırma grubuna bu kapsamda ayrıca “Devlet Bahçeli Tarafından Atılan Adımların Kürt Sorununda Yeni Bir Çözüm ve Müzakere Sürecine Evrilmesi İçin Öncelikli Olarak Neler Yapılmalı?” sorusu da yöneltilmiştir.
Açık uçlu yanıtların alındığı bu soruya gelen yanıtlara göre; %17,4’ü Taraflar Birbirine Karşı Samimi Olmalı ve Güven Vermeli, %11,8’i Adalet/Eşitlik ve Hukuk Tesis Edilmeli, %8,9’u Önce Demokratikleşme Olmalı, %7,3’ü PKK Askeri Operasyonlar ile Bitirilmeli, %6,3’ü Toplumu Barışa Hazırlayacak Etkinlikler Planlanmalı, %5,7’si İmralı Tecridi Kaldırılmalı/Öcalan Serbest Bırakılmalı şeklinde yanıt vermiştir
Devlet Bahçeli Tarafından Atılan Adımların Kürt Sorununda Yeni Bir Çözüm ve Müzakere Sürecine Evrilmesi İçin Öncelikli Olarak Neler Yapılmalı? Sorusunun 14 Mayıs 2023’te Gerçekleşen Genel Seçimlerde Hangi Partiye Oy Verdiniz? Sorusuyla karşılaştırmasına baktığımızda;
AKP’ye oy vermiş görüşmecilerin, %21,2’si Taraflar Birbirine Karşı Samimi Olmalı ve Güven Vermeli, %14,2’si Önce Demokratikleşme Olmalı, %12,8’i Toplumu Barışa Hazırlayacak Etkinlikler Planlanmalı;
CHP’ye oy vermiş görüşmecilerin, %22,1’i Adalet, Eşitlik ve Hukuk Tesis Edilmeli, %21,3’ü Taraflar Birbirine Karşı Samimi Olmalı ve Güven Vermeli, %11’i Önce Demokratikleşme Olmalı;
YSP/HDP’ye oy vermiş görüşmecilerin, %32’si İmralı Tecridi Kaldırılmalı/Öcalan Serbest Bırakılmalı, %10,9’u Taraflar Birbirine Karşı Samimi Olmalı ve Güven Vermeli, %7,8’i Öcalan, Devlet ve 3. Garantör Bir Ülkenin Olduğu Bir Masa Kurulmalı;
MHP’ye oy vermiş görüşmecilerin, %28,9’u Çözüm Meclis Odaklı Olmalı, %16,5’i PKK Silah Bıraksın, %15,5’i PKK Askeri Operasyonlar ile Bitirilmeli;
İYİ PARTİ’ ye oy vermiş görüşmecilerin, %20’si Taraflar Birbirine Karşı Samimi Olmalı ve Güven Vermeli, %18,3’ü Çözüm Meclis Odaklı Olmalı, %16,7’si Soruna Bütünlüklü Bakılmalı/Kürtler Dışındaki Mağdurlarda Gözetilmeli;
Oy Kullanmayan görüşmecilerin, %14,3’ü Operasyonlara (Sınır içi/Sınır Dışı) Son Verilmeli, %12,7’si Taraflar Birbirine Karşı Samimi Olmalı ve Güven Vermeli, %12,7’si İmralı Tecridi Kaldırılmalı/Öcalan Serbest Bırakılmalı yanıtlarını vermişlerdir
Araştırma grubunun seçmen tercih ve eğilimlerini, oy tercihlerindeki hareketliliği ölçmeyi amaçlayan dördüncü bölümde ilk olarak; “14 Mayıs 2023’te Gerçekleşen Genel Seçimlerde Hangi Partiye Oy Verdiniz?” sorusu yöneltilmiştir. Buna göre görüşmecilerin %32,7’si AKP, %28,2’si CHP, %9,4’ü YSP/HDP, %7,8’i MHP, %4,9’u İYİ PARTİ, %0,9’u YRP, %0,7’si TİP, %0,4’ü ZAFER PARTİSİ, %14,9’u ise Oy Kullanmadım, demiştir.
Aynı araştırma grubuna ardından “Bu Pazar Bir Genel Seçim Olursa Hangi Partiye Oy Verirsiniz?” sorusu yöneltilmiştir. Buna göre görüşmecilerin; %27,9’u AKP, %25,7’si CHP, %10,3’ü DEM PARTİ, %6,8’i MHP, %5,3’ü İYİ PARTİ, %1,2’si YRP, %0,9’u ZAFER PARTİSİ, %0,8’i SAADET PARTİSİ, %0,7’si DEVA PARTİSİ, %0,7’si TİP, %0,6’sı GELECEK PARTİSİ, %0,2’si HÜDA-PAR, %7’si Kararsızım ve %11,9’u OY KULLANMAYACAĞIM yanıtlarını vermişlerdir.
Bu yanıtlara göre “Oy Kullanmayacağım” ve “Kararsızım” diyenlerin toplam oranı %18,9 iken; AKP’nin 4,8’lik, CHP’nin 2,5’lik, MHP’nin 1’lik bir erime yaşadığı; DEM parti’nin 0,9’luk, İyi Parti’nin 0,4’lük bir artış sağladığı görülmüştür.
Veri tabloları incelendiğinde Bahçeli’nin girişiminin MHP’de ciddi bir erimeye yol açmadığını kayda düşmek gerekecektir.
TÜRKİYE GENELİ GÜNDEM VE SİYASAL EĞİLİM ARAŞTIRMASI KASIM-2024