DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGE İLLERİNDE ANADİL KULLANIMI ARAŞTIRMASI
OCAK-2020
YÖNTEM
Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi 7-12 Ocak 2020 tarihleri arasında Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde yer alan; aralarında Diyarbakır, Şanlıurfa, Şırnak, Batman, Adıyaman Dersim, Kars, Iğdır gibi 16 ilde ve bu illere bağlı 49 ilçede saha araştırması gerçekleştirmiştir.
Bölge illerinde Sosyo-Ekonomik ve Kültürel durum ile Anadil kullanımı arasındaki ilişkiyi ölçmek amacıyla yapılan çalışma 5600 kişi ile hanelerde yüz yüze görüşülerek tesadüfi anket tekniği ile gerçekleştirilmiştir.
Ortaya çıkan sonuçları özetleyecek olursak;
Çalışmaya katılan araştırma grubunun %51,7’si Kadın, %48,3’ü Erkek görüşmecilerden oluşmuştur. Yarısından az fazlası genç yaş grubundan (%20,5’i 18-24, %30,7’si 25-34 yaş aralığında) olan araştırma grubunun eğitim düzeyinin ise nispeten düşük olduğu görülmüştür (%26,9’u Okur-Yazar değil, %6,4’ü Diplomasız Okur-Yazar, %30,2’si İlkokul mezunu).
Toplamda %65,8’inin gelir getiren hiçbir işte çalışmadığı tespit edilen (%43,9’u Ev içi ücretsiz işçi, %10,9’u İşsiz, %8,6’sı Öğrenci, %2,4’ü çalışamaz halde) araştırma grubunun Hane Aylık Gelir durumuna baktığımızda ise, görüşmecilerin toplamda %53,5’inin gelirinin 2000 TL ve altında olduğu görülmüştür. (%25,7’si 0-1000TL, %27,8’i 1001-2000TL)
%52,4’ü Köy ’de, %47,6’sı Kent de dünyaya geldiğini söyleyen araştırma grubunun %78,7’si etnik kimliğini “Kürt” olarak tanımlarken, %13,9’u “Türk” ,%4,6’sı “Arap, %0,7 si farklı kimliklerden olduklarını dile getirmişlerdir. %2,1’i ise bu soruya yanıt vermek istememiştir.
Araştırma grubuna Hane içinde genellikle hangi dili Kullandıkları sorulmuştur. %65,8’i Kurmancî, %26,6’sı Türkçe, %4’ü Arapça ve %3,6’sı Zazakî yanıtlarını vermişlerdir. Yani hanelerinde Kürtçe ( Kurmanci-Zazaki) konuştuğunu söyleyen toplam %69,4’lük bir kesime ulaşılmıştır.
Aynı gruba Sokakta genellikle hangi dili konuştukları sorusu yöneltilmiş; %57,4’ü Kurmancî, %38,2’si Türkçe, %2,4’ü Arapça ve %2’si Zazakî yanıtlarını vermişlerdir. Sokakta Kürtçe konuştuklarını söyleyenlerin toplam oranı %59,4’dür.
Resmi Kurumlarda ise araştırma grubunun %88,1’i Türkçe konuştuğunu beyan ederken; sadece %11,7’si Kurmancî, , %0,1’i Arapça ve yine %0,1’i Zazakî konuştuklarını söylemişlerdir.
Hanede konuşulan dillerin cinsiyet karşılaştırmasına baktığımızda ise; Erkeklerin %70,6’sı (%66,6’sı Kurmancî, ,%4’ü Zazakî); Kadınların %69,2’si (%66’sı Kurmancî, %3,2’si Zazakî) Hanelerinde genellikle Kürtçe konuştuklarını belirtmişlerdir.
Sokakta Kürtçe konuşanların oranı Erkeklerde toplamda % 59,4 iken (%56,8’i Kurmancî, %2,6’sı Zazakî); Kadınlarda bu oran toplamda %59,2’dir (%58’i Kurmanci, %1,4’ü Zazaki).
Resmi Kurumlarda Erkeklerin %90,40’ı Kadınların %85,9’u Türkçe konuştuğunu beyan ederken; Kürtçe konuşan Erkeklerin toplam oranı %9,6 iken Kadınlarda bu oran toplamda %13,9’dur.
Hane içinde konuşulan dilin Yaş Aralığı karşılaştırmasına baktığımızda Yaş ilerledikçe Kürtçe kullanım oranının düzenli olarak arttığı görülmüştür. Örneğin hane içinde 18-24 Yaş grubunun; %64,5 Kurmancî, %28,1 Türkçe, %3,7 Zazakî, %3,7 Arapça konuştuğunu söylerken; 65+ Yaş grubunun; %68 Kurmancî, %23,2 Türkçe, %2,6 Zazakî, %6,3 Arapça konuştukların belirtmişlerdir. Sokakta ve Resmi Kurumlarda Kürtçe kullanımı ile Yaş ilişkisine baktığımızda da benzer bir tablo ile karşılaşılmış; yaş ilerledikçe Kürtçe kullanımının arttığı görülmüştür.
Konuşulan dil ile eğitim durumu için yapılan karşılaştırmalı tablo çalışmasına göre de gerek hanede, gerek sokakta, gerek ise resmi kurumlarda Kürtçenin kullanımına ilişkin benzer sonuçlarla karşılaşılmıştır.
Hane içinde konuşulan dilin Eğitim Durumu karşılaştırmasına baktığımızda; Okur-Yazar Olmayanların %73,7’si Kurmancî, %19,8’i Türkçe, %2,7’si Zazakî, %3,8’i Arapça; Üniversite-Yüksekokul Mezunlarının ise %54,6’sı Kurmancî, %36,2’si Türkçe, %6,5’i Zazakî, %2,8’i Aarapça konuştuklarını ifade etmişlerdir.
Karşılaştırmalı tablo incelendiğinde; Eğitim durumu yükseldikçe Kürtçe kullanımında düzenli bir düşüş olduğu görülmüştür. Burada küçük bir istisna olarak Yüksek Lisans mezunlarının Üniversite mezunlarına oranla Kürtçe kullanımında küçük bir artışa sahip olduklarına dikkat çekmek gerekecektir. Benzer sonuçlar Sokakta ve Resmi kurumlarda konuşulan dil ile eğitim arasındaki karşılaştırmalı tablolarda da elde edilmiştir. Eğitim düzeyi yükseldikçe Kürtçe kullanımında düşüşler görülmüştür.
Yine çalışmada hanede, sokakta ve resmi kurumlarda konuşulan dil ile “Hane Aylık Geliri” arasındaki ilişkiyi görebilmek için karşılaştırmalı tablolara başvurulmuştur.
Bu karşılaştırmalı tablolardan biri olan Hane içinde konuşulan dilin Hane Aylık Geliri karşılaştırmasına baktığımızda; Gelir durumu yükseldikçe hanede Kürtçe konuşma oranının da azaldığı görülmüştür. Hane aylık geliri 0-1000TL olanların %76,7’si hanelerinde Kurmancî, %17,1’i Türkçe, %1,6’sı Zazakî, %4,6’sı Arapça konuştuklarını söylerken; 5001+TL Gelir grubunun %46,5’i Kurmancî, %42,7’si Türkçe, %7,8’i Zazakî, %3,1’i Arapça konuştuklarını belirtmişlerdir. Buradaki tek istisna 3001-4000TL Gelir grubunun önceki gelir grubundan daha fazla Kürtçe konuştuğunun tespitidir. Bu grubun %69,3’ü Kurmancî, %22,4’ü Türkçe, %3,1’i Zazakî, %5,2’si hanelerinde Arapça konuştuklarını söylemişlerdir.
Sokakta ve Resmi Kurumlarda kullanılan Dil karşılaştırmalarına baktığımızda da benzer bir tablo ile karşılaşılmıştır;
Gelir durumu arttıkça Kürtçe konuşma oranları düzenli olarak azalmaktadır. 3001-4000 TL geliri olanlar bu karşılaştırmalarda da istisnayı oluşturmaktadır.
Hanede Kürtçe konuşanlarla doğduğu yer ilişkisine de bakılan çalışmaya göre; Köyde doğduğunu belirtenlerin %66,7’si Kurmancî, %25,9’u Türkçe, %3,4’ü Zazakî, %4’ü Arapça; Kentte doğduğunu belirtenlerin %64,8’i Kurmanci, %27,3’ü Türkçe, %3,8’i Zazakî, %4’ü Arapça hanelerinde konuştuklarını ifade etmişlerdir.
Sokakta Kürtçe konuştuklarını söyleyenlerle doğduğu yer ilişkisine baktığımızda; Köyde doğduğunu belirtenlerin %61,10’u Kurmancî, %34,40’ı Türkçe, %1,9’u Zazakî, %2,6’sı Arapça; Kentte doğduğunu belirtenlerin %53,30’u Kurmancî, %42,40’ı Türkçe, %2,10’u Zazakî, %2,20’si Arapça sokakta konuştuklarını ifade etmişlerdir.
Resmi Kurumlarda konuşulan dilin Doğduğu Yerleşim Yeri karşılaştırmasına baktığımızda; Köyde doğduğunu belirtenlerin %13,50’si Kurmancî, %86,10’u Türkçe, %0,20’si Arapça ve %0,10’u Zazakî konuştuklarını ifade etmişlerdir. Kentte doğduğunu belirtenlerin %9,60’ı Kurmancî, %90,2’si Türkçe,%0,10’u Zazakî ve %0,10’u Arapça konuştuklarını ifade etmişlerdir.
Sonuçlardan anlaşılacağı üzere Köy’de doğduğunu belirtenler Kentte doğduğunu belirtenlerden daha fazla hem hanede, hem sokakta, hem resmi kurumlarda Kürtçe konuşmaktadır.
Ayrıntılı raporun tamamını görüntülemek için tıklayınız…
